Wiadomości Polskie

Skarbnica naszej polonijnej historii

Powstaje archiwum cyfrowe naszego czasopisma ukazującego się w Nowej Zelandii od 1950 roku

Wczesne lata – od komunikatów organizacyjnych do magazynu polonijnego

Wiadomości Polskie jako najdłużej ukazująca się w gazeta polonijna, stanowią niezwykle bogate źródło informacji o życiu Polaków w Nowej Zelandii. Wydawane przez Stowarzyszenie Polaków w Wellington, ukazują się nieprzerwanie od 1950 roku.

Stowarzyszenie powstało już w 1948 roku, jednak musiało upłynąć dwa lata poświęcone pracom organizacyjnym związanych ze statutem, członkostwem, siedzibą, programem dla różnorodnej działalności społeczno-kulturalnej zanim pierwszy oficjalny komunikat informacyjny został wydany.

Dwustronicowy Komunikat No 1 ukazał się drukiem 18 marca 1950 roku w nakładzie 240 egzemplarzy i został rozesłany do 222 członków Stowarzyszenia oraz kilkunastu osób spoza organizacji. Do końca tego roku ukazało się jeszcze 5 Komunikatów, a w latach następnych wydawany był już raz na miesiąc.

Po czterech latach, w czerwcu 1954 roku, Komunikat zmienił nazwę na Biuletyn Polski. Wiązało się to z rosnącym zapotrzebowaniem na słowo w języku ojczystym u coraz to aktywniejszej, lepiej zorganizowanej, świadomej swojej roli kulturalnej, wychowawczej i patriotycznej Polonii nowozelandzkiej.

Do prostej formuły komunikatów organizacyjnych zdecydowano dodać więcej treści o sprawach polskich, zarówno lokalnych, polonijnych jak i ze świata. Stało się to dzięki porozumieniu o współpracy przy redagowaniu i wydawaniu pisma zawartym przez wiodące organizacje polskie działające w tym czasie w Wellington: Stowarzyszenie Polaków, Stowarzyszenie Polskich Kombatantów (SPK), Komisję Skarbu Narodowego oraz Polską Misję Katolicką w Nowej

Zelandii kierowaną przez jej rektora księdza Leona Broel-Platera.

Swoją współpracę zadeklarowali również Polacy mieszkający w Auckland. Można zaryzykować twierdzenie, że poprzez ubogaconą i rozszerzoną treść oraz objęcie nią również spraw polonijnych z innych ośrodków w kraju, doszło do przekształcenia zwykłych komunikatów organizacyjnych w ogólnokrajowy, miesięczny magazyn polonijny w Nowej Zelandii. Brakowało mu jeszcze ilustracji, profesjonalizmu edytorskiego, charakteryzował się wciąż niewielką ilością

stron, prostotą szaty graficznej, słabą techniką drukarską, ale entuzjazm i aspiracje były wysokie.

Tylko cztery numery, od czerwca do września 1954 roku wydano pod tytułem Biuletyn Polski. W październiku pismo zmieniło nazwę na Wiadomości Polskie i pod tym tytułem ukazuje się ono do dzisiaj. Wydaje się, że ta ostatnia zmiana tytułu była pismu narzucona, gdyż jak podano w nocie od redakcji, stało się to „z przyczyn od nas niezależnych”.

Komitet redakcyjny preferował pozostanie przy starej nazwie uważając, że pasuje ona bardziej do skromnego wciąż charakteru pisma. Poproszono czytelników o opinie w tej sprawie, jednak do dalszych zmian tytułu nie doszło i nowa nazwa przyjęła się.

Zmiany w tytule gazety zbiegły się ze zmianami jej oficjalnego wydawcy. Wszystkie numery wczesnych Komunikatów wydało Stowarzyszenie Polaków. Wydawcą wszystkich czterech Biuletynów Polskich były „Stowarzyszenia i Organizacje Polskie w Nowej Zelandii”. Wiadomości Polskie ukazały się już jako pismo tylko dwóch organizacji: Stowarzyszenia Polaków i Stowarzyszenia Polskich Kombatantów. Jednak od grudnia 1955 roku, po wycofaniu się

SPK, samodzielnym wydawcą pisma pozostało ponownie Stowarzyszenie Polaków w Nowej Zelandii.

Chociaż okres międzyorganizacyjnej współpracy wydawniczej był stosunkowo krótki, trwał zaledwie 18 miesięcy, okazał się on niezwykle owocny w ukształtowaniu stylu i charakteru pisma. Powoli zaczęto powiększać objętość do regularnych 6-8 stron, co pozwoliło, obok informacji o imprezach organizowanych przez lokalną Polonię, zamieszczać wyjątki z prasy polonijnej wolnego świata, głównie z Londynu i Ameryki.

Z czasem znalazło się tam miejsce na cieszące się zainteresowaniem czytelników „listy do redakcji”, teksty o Polskiej literaturze i historii, wiadomości z innych ośrodków polonijnych w kraju oraz krótkie felietony o tematyce zarówno lokalnej jak i ogólnej, pisane przez członków polskiej społeczności w Wellington. Wszystko to przyczyniło się do wzrostu popularności pisma wśród Polaków mieszkających nie tylko w Wellington, ale w całej Nowej Zelandii.

Wypracowany ramowy profil gazety został wówczas przyjęty i, z małymi zmianami tylko, jest on stosowany do dziś.

Dobra współpraca z bratnimi organizacjami oraz duszpasterstwem polskim nie została przerwana i trwa do dziś.

Ogłoszenia, krótkie artykuły i sprawozdania z działalności tych organizacji ukazują się w każdym numerze. Przez jakiś czas SPK kontynuowało jeszcze wydawanie swoich własnych komunikatów, ale w końcu i one znalazły swoje miejsce w całości na łamach Wiadomości.

Również Polska Ambasada w Wellington, szczególnie w ostatnich latach, dość regularnie dostarcza informacji i różnych materiałów do publikacji.

W latach 1960-tych objętość wydawanych numerów wzrosła do ponad 20 stron a w początku lat 1970-tych, w numerach obejmujących kilka miesięcy naraz, liczba stron przekraczała nawet 40. Późniejsze i dzisiejsze wydania mają już średnio od 16 do 32 stron.

W dekadzie lat 1990-tych i pierwszych latach nowego milenium Wiadomości publikowały wiele przedruków z polskojęzycznych gazet wychodzących w Polsce lub w krajach z dużymi skupiskami Polonii. Takie były wówczas czasy, kiedy Internet wciąż raczkował, a wiadomości o polskiej transformacji politycznej, zrzuceniu jarzma komunizmu, odbudowie systemu demokratycznego, przemianach gospodarczych, prywatyzacji i wdrażaniu praw wolnego rynku były z wielkim zainteresowaniem przyjmowane przez czytelników.

W 2004 Zarząd Stowarzyszenia zdecydował, że należy uczciwie zrezygnować z publikowania materiału, na który nie posiadał odpowiedniego pozwolenia (copyright). Główna uwaga pisma skupiła się więc ponownie na wiadomościach lokalnych i sprawach dotyczących życia polonijnego w Nowej Zelandii.

Dzieło wolontariuszy

Kolegium redakcyjne Wiadomości Polskich jest powoływane decyzją Zarządu Stowarzyszenia Polaków w Nowej Zelandii. Członkowie redakcji nie pobierają żadnej zapłaty za swoją pracę.

Wydawca nie płaci też autorom publikowanych artykułów. Pod tym względem, gazeta jest dziełem wolontariuszy. Pismo nie jest dochodowe, ale też nigdy nie było specjalnych oczekiwań, aby przynosiło zyski. Egzemplarze Wiadomości nie mają ceny i nie można ich nigdzie kupić. Członkowie Stowarzyszenia pokrywają koszt swoich egzemplarzy w ramach rocznych składek członkowskich. Subskrypcja dla osób spoza Stowarzyszenia wynosi tyle samo, ile opłata członkowska. Zwykle, subskrypcje nie pokrywały kosztów papieru, druku i dystrybucji. Dlatego gazeta była dalej jest subsydiowana przez wydawcę, czyli Stowarzyszenie.

Wycofanie się SPK z pozycji wydawcy w 1955 roku, było związane z ograniczoną możliwością subsydiowania gazety przez tę organizację, borykającą się z własnymi wydatkami w tamtym czasie.

Nakład pisma był zawsze zbyt mały, aby mógł przynosić zyski. Z drugiej strony, liczebność Polaków mieszkających w Nowej Zelandii była niewystarczająca, aby przyciągnąć reklamę firm komercyjnych.

Niektórzy polscy przedsiębiorcy zamieszczali ogłoszenia o swoich usługach i w każdym numerze jest miejsce na reklamę, ale wpływy z niej pochodzące pozostają znikome. To właśnie uwarunkowania finansowe, obok zmieniających się zespołów redakcyjnych oferujących różne style edytorskie, były głównymi przyczynami dla których Wiadomości zmieniały swoją objętość, format, szatę graficzną, częstotliwość ukazywania się i metodę druku na przestrzeni lat.

Do 1958 roku Wiadomości Polskie były miesięcznikiem. Od 1959 roku niektóre numery były dwumiesięczne, a od połowy lat 1960-tych, w szczególności we wczesnych latach 1970-tych, nawet trzy i cztero miesięczne. W niektórych latach wydano tylko cztery numery.

Zmniejszenie ilości wydawanych numerów w niektórych latach było celowe i związane z próbą ograniczania wydatków Stowarzyszenia. W okresach największej popularności drukowano ponad 350 egzemplarzy danego numeru. Koszt papieru, druku, złożenia wraz z opłatą pocztową za wysyłkę do członków rozsianych po całym kraju, stanowiły niemały wydatek w budżecie Stowarzyszenia, co było szczególnie odczuwalne w okresach po zakupie lub renowacji siedziby organizacji.

Archiwa

Od kilku już lat Wiadomości Polskie są redagowane, składane, rozprowadzane i oficjalnie publikowane na stronie internetowej Stowarzyszenia w formie plików komputerowych pdf.

Jednakże, do 2012 roku wszystkie numery były wydawane drukiem. Dostęp do tych papierowych egzemplarzy jest niezwykle utrudniony poprzez fakt, że niemal cały nakład był rozprowadzany do członków i tylko kilka z nich było odkładane do archiwum organizacji. Żadna z bibliotek prowadzonych przez polskie organizacje w różnych ośrodkach polonijnych nie zbierały roczników pisma w sposób usystematyzowany. W swoich zasobach mają co najwyżej

kilkadziesiąt egzemplarzy z różnych lat. Niestety, do roku 2012 tylko kilka numerów wysłano do Biblioteki Narodowej Nowej Zelandii.

Dlatego, oprócz prywatnych kolekcji poszczególnych członków, tylko archiwum Stowarzyszenia Polaków w Wellington posiada pokaźniejszy zbiór starych roczników. Niestety zbiór ten jest niekompletny. Często też zachowały się tylko pojedyncze egzemplarze poszczególnych numerów. Niektóre z nich, podniszczone przez czas i wilgoć, są w słabym stanie zachowania. Z tych przyczyn Zarząd Stowarzyszenia poparł w 2022 roku inicjatywę zeskanowania wszystkich numerów pisma i sporządzenia archiwum cyfrowego Wiadomości Polskich.

Archiwum cyfrowe Wiadomości Polskich

Chociaż skanowanie rozpoczęto już w 2021 roku, główna faza prac została wykonana po otrzymaniu od Zarządu dostępu do archiwum organizacji w lutym 2022. Wybrano rozdzielczość 300 dpi jako przewodnią i 600 dpi dla starszych i rzadkich numerów. Zeskanowane strony zapisano w formatach Jpg i Tiff, a całe numery pisma zapisano w formacie Pdf i pdf-searachable. Każdy numer Wiadomości zapisano w odrębnym pliku, które poukładano rocznikami.

Stworzone archiwum cyfrowe zapewnia w ten sposób prosty i łatwy dostęp do każdej strony wszystkich zeskanowanych numerów. Archiwum cyfrowe pozwala używać wyszukiwarek komputerowych.

Jak już wspomniano, archiwum Stowarzyszenia nie posiada wszystkich wydanych numerów gazety. Niestety, Wiadomości Polskie nie były numerowane. Z tej przyczyny, biorąc pod uwagę fakt ukazywania się numerów dwumiesięcznych a nawet trzymiesięcznych, nie jesteśmy w stanie określić prawdziwą liczbę wszystkich opublikowanych numerów. Zatem nie jest też pewne ilu numerów brakuje. Najprawdopodobniej, do końca 2022 roku ukazało się 688 numerów.

Archiwa Stowarzyszenia dysponuje około 620 numerami, wśród których znajdują się również te wydane ostatnio jako pliki pdf.

Do tej pory zeskanowano 533 numerów, w tym około 170 wczesnych numerów w rozdzielczości 600 dpi. Brakuje prawdopodobnie około 58 numerów, głównie z lat 1950 – 1970.

Dzięki uprzejmości pana Michała Mendrunia, udało się zeskanować ponad 20 numerów z jego kolekcji rodzinnej, a których nie udało się znaleźć w archiwum Stowarzyszenia, ani nigdzie indziej.

Dostępu do Archiwum cyfrowego Wiadomości udziela Stowarzyszenie Polaków w Wellington lub redaktor gazety.

–

Jacek Drecki
Ko-ordynator - archiwum cyfrowe WP